Kariyer Süreçleri Nedir?
Bireylerin, yaşamları boyunca devam eden; bilişsel, fiziksel, duygusal ve psiko-sosyal gelişimleri birbirinden farklıdır. Bu farklılığın sonucunda bireylerin duygu, düşünce, davranış ve olaylara karşı tutumları da değişkenlik göstermektedir. Kişiler açısından; seçtiğimiz meslek, çalıştığımız alan seçici ve belirleyici farklardır.
Kariyer süreçleri, bireylerin iletişim örgülerinde de önemli ölçüde yer kaplar. Daha küçük yaşlarda büyüklerimiz tarafından;
‘’Büyünce ne olacaksın?” , “Benim kızım-oğlum doktor olacak.’’ şeklinde ifadelerle karşı karşıya kalıyoruz. Ya da yeni biriyle tanıştığımızda “Ne iş yapıyorsun?” , “Hangi üniversiteden mezun oldun?” ,”Hangi bölümde okuyorsun? “ gibi sorular yöneltiriz.
Bu sorular hem iletişimi başlatmakta yardımcı olur hem de karşımızdakinin eğitim durumu, ekonomik geliri, sosyal statüsü gibi alanlarda bilgi sağlamaktadır. Kariyer seçimimiz, hayatımızın en önemli kararlarından biridir. Nasıl hissedeceğimize, maddi açıdan hangi tarafta olacağımıza kadar birçok sorunun belirleyicisi olmaktadır.
Karar Aşaması
Gelişim basamaklarında her döneme ait bireyin gerçekleştirmesi beklenen hedefler vardır. Kariyer sürecinde, karar aşaması ergenlik dönemine denk gelmektedir. Ergen birey, bu süreçte mesleğine karar verir ve o yolda hazırlanır. Ardından geçilen evre, erken yetişkinlik evresidir. Bu dönemde, birey geçimini sağlayacak bir iş bulur ve ekonomik özgürlüğünü kazanır.
Yaşanılan dönemlerde bireyin; davranış tarzı, amaçları, yaşama dair inançları ve beklentileri vereceği kararlara çeşitli biçimlerde etki eder ve yaşamlarını şekillendirir. Bu sebeple bireyler, karar vermeden önce kendi kişilik özelliklerini tanımalıdır.
İnsanlar, içinde yaşadıkları kültürün bir parçasıdır. Bireylerin sosyal çevresi, ebeveynleri, akrabaları yardımıyla kültürü öğrenir ve benimser.
- Sahip oldukları gelenek, inanç, ahlaki yargılar ve değerleri kültür sayesinde edinir. Ayrıca; sosyal cinsiyet kavramı da burada ortaya çıkmıştır.
- Cinsiyetin meslek seçimine etkisi oldukça yüksektir.
- Kişilik özellikleri, aile beklentileri karar verme aşamasında ve geliştirme sürecinde etkilidir.
- Bireyin, tüm bu etkilerin farkında olup, kendisini tanıyor olması doğru bir tercih için oldukça önemlidir. Bazen sosyal ekonomik durum, hayat şartları, baskı gibi negatif faktörler, bireyin yetenek ve ilgileri olmaksızın zorunlu tercihleri olabiliyor.
Kariyer Seçiminde Psikolojik Testlerin Uygulanması
Meslek seçiminde karasız kaldığımızda, yürütüp yürütemeyeceğimiz konusunda endişe duyduğumuzda ya da yapabilecek bir şeyimizin olmadığını düşündüğümüzde, psikologlardan yardım alabiliriz.
Her bireyin; ilgi alanlarının ve yatkınlarının ( beceri) ölçüldüğü testler vardır. Testlerden alınan puanlara göre tercihlerimiz netleşebilir. Kendimizi tanıdığımız yönde de bizi destekleyebilir. Diğer olası duruma göre; tercihlerimizi gözden geçirip, yeni olasılıklara yelken açmamıza neden olabilir.
Bir mesleki ilgi envanteri doldurduğunuz zaman, ilgilerimizin çeşitli mesleklerdeki insanların tipik ilgileri ile ne kadar benzer olduğunu gösteren sonuçlar alırsınız. Örneğin, bir testin muhasebeci ölçeğindeki yüksek puan sizin ilginizin ortalama muhasebecilerin ilgileri ile benzer olduğu anlamına gelmektedir. İlgilerdeki bu uyuşma muhasebecilik kariyerinden hoşlanacağınızı garantilememekle birlikte, iş doyumu için bir dereceye kadar iyi bir tahmin aracıdır. (Hansen,2005; Morris ve Campion, 2003)
- Strong İlgi Envanteri, Kendini Yönetme Envanteri, Holland Meslek Tercih Envanteri en sık kullanılan psikolojik testlerdir. Kariyer süreçlerimizde bu envanterler bize yardımcı olmaktadır.
Ancak bazı dikkate alınması gereken durumlar mevcuttur. Testin yapılacağı gün sahip olduğunuz psikolojik durumunuz, kendinizi nasıl hissettiğiniz sonuçlar açısından oldukça önemlidir. Normal şartlarda asla ilgilenmeyeceğiniz, hoşlanmayacağınız bir şeye evet diyebilirsiniz, bu durumun tam aksi de ihtimaller arasındadır.
Başka yapılan bir yanlışlık ise, testten elde edilen sonuca koşulsuz teslimiyettir. Testin sizin adınıza karar vermesine izin vermeyin. Bireyler birbirinden farklıdır. Her birey; ilgi ve yeteneklerine göre sahip oldukları işlerde başarılı olacak potansiyel ve motivasyonlara sahiptir. Psikologlar bu konuda sizin yanınızda olabilecek kişilerdir. Bu testleri dergi ve gazete sayfalarında, internet sitelerinde görüp, uygulamayınız ve karar vermeyiniz.
Tercih Döneminde Olanlar İçin Tavsiyeler
Kariyer seçiminin hayatımızdaki en önemli kararlarından biri olduğundan bahsetmiştik. Oldukça stresli ve endişeli hissedilen karar aşamasında bireyin, kendini tanıyıp önem hiyerarşisini bilmesi oldukça önemlidir.
- Hedeflediğimiz bir işe sahip olabilmek için yalnızca istek ve ilgi yeterli değildir. Onun için gerekli olan akademik başarıyı elde etmemiz de gereklidir.
- Yalnızca maddi geliri esas alarak kariyer seçimi yapmak oldukça yanlıştır. Kişilik özelliklerimize ters ama maaşı yüksek diye tercih ettiğimiz işle aramızda bir uyumsuzluk olur. Sonuçta hayal kırıklığı, mutsuzluk gibi negatif duygular hayatımıza girer ve olumsuz yönde etkiler.
- Kariyer yolunda verilen kararlar adımlardan oluşmaktadır. Bazı adımlardan geriye dönmek, yön değiştirmek imkansız olabilir. İlerlerken harcanan zaman, enerji, para ve sahip olduğumuz sorumluluklar değişim göstermeyi zorlaştıran durumlardır. İçinde yaşanılan ülke, ülkenin ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalı. Bu yüzden karar verirken dikkatli düşünmeliyiz. Hayal aleminde yüzmemeli ve gerçekçi yaklaşmalıyız.
- Modern yaklaşımlarla birlikte gelişen dünyada, iş yaşamı değişmektedir. Ar-ge çalışmaları, firmaların eğitimleri, insan kaynakları gibi çeşitli faktörlerin iş alanlarını çeşitlendirip, kısıtlandırabileceği dikkate alınmalıdır.
- Teknolojinin gelişmesi olumlu –olumuz etkiler doğurur. Yazılımlar ve yapay zeka il birlikte çalışanın ve çalışmanın niteliği farklılaşır. Dijitaller insan yaşamına geçebiliyor. Sonuçta yeni iş kavramları ortaya çıkıyor. Kişilerin, yaşam boyu gelişimde olması gereklidir.
- Tercih etmek özgürlüktür. Tercih yapılırken kişi kendini başkası ile kıyaslamamalıdır. Kendine bir hedef koymalı, bu hedef doğrultusunda ilerlemeli ve kendini bu yönde motive etmelidir. (Nevzat Tarhan)
Kaynakça ve İleri Okuma:
- Psychology and Contemporary Life Human Adjustment- Yrd. Doç.Dr Arzu Taşdelen Karçkay- Kariyer Seçenekleri ve İş
Yazar: Nurefşan MİCAN