İnsanın belli durumlar yada nesnelerden korkması durumuna fobi denilmektedir. Birçok fobi türü bulunmaktadır. Fobi çeşitleri Yunanca olarak adlandırılmaktadır. Aviofobi, zoofobi, elektrofobi, trofobi bunlara örnek verilebilir.
Fobi Çeşitleri Nelerdir ?
Fobi çeşitleri; Agorafobi, Sosyal fobi, Özgül fobi olarak üç başlıkta incelenebilir.
- Agorafobi: Beklenmedik olarak ortaya çıkan panik atak ya da benzeri belirtilerle kişinin yardım alamayacağı aynı zamanda yardım alamayacağını düşündüğü bundan kurtulamayacağını düşünerek kişinin b durumdan rahatsızlık duyması kendini huzursuz hissetmesi durumudur.
- Sosyal Fobi: Kişinin çevresindeki bireyler ile iletişim halinde olduğu ya da çevresindekilerin onu gözlemleyebileceği ortamlarda sürekli olarak meydana gelen korkma ve bu ortamlardan uzaklaşma isteğidir.
- Özgül Fobi :Basit fobi olarak da bilinmektedir. Belirli şeylerden duyulan belirli mantık çerçevelerinde açıklanamayan ve ekstra korku halidir.
Fobi Tedavi Yöntemleri
Fobiler yaşanan bazı vakalardan sonra meydana geldiği gibi herhangi bir olayla ilgili birinci şahıs olarak karşı karşıya gelmeyip gözlemlerimiz sonucu da oluşma ihtimali vardır. Fobi nedenleri arasında psikolojik biyolojik ve sosyal öğrenme iç içe bulunmaktadır. Fobi bozukluklarının tedavisinde düzenli ilaç kullanımı ve bunun yanında bilişsel davranışçı analitik yönelimli psikoterapi yöntemleri kullanılmaktadır.
En Yaygın Fobiler
Yapılan araştırmalar sonucunda fobilerin kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görüldüğü gözlenmiştir. Aynı zamanda en çok özgül fobilerin bulunduğu tespit edilmiştir. Özgül fobi %2.7, sosyal fobi %1.8, agorafobi %0.6 şeklindedir.
- Sosyal Fobi Nedir ?
Sosyal fobi yukarıda da belirtilmiş olduğu gibi bireyin çevresel etmenlerden dolayı duymuş olduğu korku çeşitidir. Kişinin bulunduğu oramdan ya da durumdan kendisini geri çekmesi pasif duruma düşmesi halidir. Kişi davranışlarının sonucunda kendisinin küçük duruma düşürüleceğini, aşağılanacağını , çevresinde bulunan kişilerin kendisiyle alay edeceği algısına kapılır ya da davranışlarının komik olduğu algısına kapılır. Bu sebepten ötürü sürekli endişe hali içerisindedir. Bu durum sosyal fobi olarak açıklanmaktadır.
Sosyal fobisi olan insanlar sosyal ortamlarda veya performans gerektiren durumlarda olumsuz değerlendirilip aşağılanacağı konusunda korku oluyor. Bu korku duyulan ortamlarda aşırı durumda kendilerinin farkında olma ve kendilerini eleştirme eğiliminde olurlar, örnek verilecek olursa öğretmeninin sorduğu soruya cevabını bildiği halde yanlış söyleme korkusu ile ya da rezil olacağını arkadaşlarının onunla gülerek dalga geçeceğini düşünerek soruyu yanıtsız bırakması cevaplamak için el kaldırmaması öğrencinin sosyal fobisi olması durumunu göstermektedir. Sosyal bozukluğu olan insanlarda psikolojik bozukluklar görüldüğü test edilmiştir. Kişilik bozuklukları sosyal fobiyle yakından ilgilidir.
- Özgül Fobi Nedir ?
Geçmiş zamanlardan beri basit fobi olarak bilinmekte olan bazı durumlar veya nesnelerden duyulan mantıksız aşırı korkudur. Çok eski çağlardan beri bilinmesine rağmen özgül fobilerin günümüzdeki şekliyle kullanılması yüzyılın başlarında olmuştur.
Özgül fobiler fobiler grubu arasında da en yaygın olan türdür. Özgül fobiler toplumda %2.7 oranında görülmektedir. Dul ve boşanmış bireylerde bekar yada evli bireylere oranla daha çok görüldüğü tespit edilmiştir. Özgül fobilerin nedenleri tamamen kişilerin yaşamış oldukları olumsuz olayların rolü olduğu düşünülse de bu düşünce yanıltıcıdır.
Asansörde mahsur kaldıktan sonra asansör korkusu yaşayan bir köpek tarafından kovalandıktan veya yaralandıktan sonra köpek fobisi gelişen kişiler herkes tarafından bilinmektedir fakat daha az bilinen bir gerçek ise bu tür deneyimleri olmadan da bu tür korkuların pek çok insanda olmasıdır. Örneğin üst geçite ilk defa çıkan bir çocuğun daha önce hiç üst geçitten düşme tehlikesi geçirmemiş olmasına rağmen yüksekliğin farkına varıp üst geçitten korkması ve bir daha kullanmak istememesidir. Hatta ilginç olan bir şey daha var; çocukluğunda yüksekten düşmüş olma ile yetişkinlikte yükseklik korkusu araştırıldığında beklenilenin aksine bir sonuç ortaya koyulmuştur. Çocukluğunda yüksekten düşen bireylerde yetişkinlikte yükseklik korkusu olma ihtimali daha düşük seviyededir. Araştırmacılar bunu yükseklik fobisi olanlar çocukluklarında da bu korkuları olduğundan ötürü daha tedbirli davranmakta ve tehlikeli yerlerden uzak durmaktadırlar şeklinde sonuç ortaya koymuşlardır.
Özgül fobilerle ilgili başlı sorun bireylerin bunu hastalık olarak görmemeleri ve bu nedenle yardım aramamalarıdır. Hastane fobisi olan bireyin hastane korkusu yüzünden gidememesi de büyük bir sorundur. Sonuç olarak bunun bir hastalık olduğunun farkına varıldığı ve psikolojik destek alındığı taktirde özgül fobilerin bir çoğu kısa sürede kalıcı olarak düzeltilebilir.
Kaynakça ve İleri Okuma:
- N.Dilbaz.Psikiyatri Dünyası-1997academia.edu
- www.psikiyatri.org.gov.tr
Yazar: Merve AK