Bipolar Bozukluk Nedir ?
Bipolar bozukluk ya da manik depresif bozukluk; kişinin iki ayrı duygudurum dönemi ile birlikte ortaya çıkan olan bir rahatsızlık türüdür. Bipolar bozukluk hastaları bazı dönemlerde mani dönemi olarak adlandırılan aşırı; coşkulu, sevinçli, enerji dolu ruh hali olan durumu, bazı dönemlerde ise depresif dönem olarak adlandırılan çökkünlük halini yaşarlar. Kişinin özel hayatında ve sosyal ilişkilerinde birtakım problemler oluşturan bipolar bozukluğun mani dönemi; duygudurum halinin aşırı yükseldiği, coşkulu, sevinçli vb. durumlar yaşarken hastalar bu dönemde abartılı düşünceler içinde birtakım hedefler koyabilirler. Kendi potansiyellerini olduğundan çok yüksekte görme eğilimi içinde olan hastalar bu dönemde tutarsız şekilde çok fazla para harcama gibi aşırılık içeren eylemler içerisinde görülme ihtimali olabilir. Depresif epizotta ise bipolar hastası; mutsuz, huzursuz, keyfsiz vb. duygudurumları içerisinde olup uyku kalitesinde olumsuz yönde değişiklikler yaşayabilir. Kişi bu epizotta kendini dünyanın en değersiz insanı hissedebilir ve aşırılık yine burada da dikkat çekici bir ögedir. Bipolar bozukluğun depresif epizotunda olan kişi ölüm ve intihar düşüncelerini aşırılık düzeyinde düşünebilir ve kontrol altına alınmazsa intihara kalkışma riskleri bulunmaktadır.
Bipolar Bozukluk Nedenleri
Yapılan çalışmalarda ortaya çıkan sonuçlar bipolar bozuklukta genetik aktarımın göz ardı edilemeyecek boyutta etkili olduğu ortak kararına varmaktadır (1). Bipolar bozukluk nedenleri yüksek oranda genetik etkenlere bağlı olduğu görülmekte ancak hastalığın diğer nedensel faktörlerini de bilmek de fayda var. Örneğin bipolar bozukluğun nörokimyasal etkenlerini araştıran bilim adamları tarafından manik epizotlar sırasında hayati önem taşıyan norepinefrin etkinliğinin arttığını gösteren nitelikte veriler bulunuyor. Bununla birlikte hem depresif hem de mani evrelerinde serotonin etkinliğinin düşük olduğu gözlemler de mevcut.
Nörepinefrin, serotonin ve dopamin duygudurumlarımızın düzenlenmesinde hep birlikte rol oynamaktadırlar (2). Bir diğer etken olarak hormon düzenleyici sistemlerdeki anormallikler de bipolar bozukluğun nedenleri arasında sayılmaktadır. Örneğin manik-depresif bozukluk yaşayan birinde kortizon düzeyleri yüksektir ancak genellikle manik epizotlarda yüksek düzeyde olmazlar (3).
Son olarak bipolar bozukluk nedenleri içerisinde psikososyal etkenleri ele alacak olursak, yaşanan stresli olaylar bipolar bozukluğun ortaya çıkmasında etkili olabileceği yapılan araştırmalarda kanıtlanmıştır (4). Bir çalışma da şiddetli olumsuz olaylar yaşayanların manik, depresif ya da karışık epizotlardan çıkma süresinin, şiddetli derecede olumsuz bir olay yaşamayanlara oranla üç kat daha uzun olduğu gösterilmiştir. Dolayısıyla bipolar bozukluk nedensel etkenleri içerisinde psikososyal etkenlerin varlığını da ele almak görece hastalığa karşı daha geniş bir tutumla yaklaşmamızı sağlayabilir. Yaşanan stresli olayların dengeyi bozucu etkileri, kritik biyolojik ritimleri etkiliyor olabilme ihtimalini göz önünde bulundurmak gereklidir.
Bipolar Bozukluk Belirtileri
Bipolar bozukluk hastaları en ufak bir mutluluk halini anlamsız bir mutluluk seremonisine dönüştürebilirken belki de dikkate dahi alınmayacak bir konuda yine manasız bir mutsuzluk haline geçebilirler. Bu dengesiz duygudurum hali bazen 15 gün mutluluk bazen de 15 gün mutsuzlukşeklinde ortaya çıkabilir. Bipolar bozukluğu tedavi kapsamına alınmazsa bahsini geçilen mani dönemi birkaç ay uzayabilir. Tedavi sürecine dahil edilmeyen bipolar bozukluğun depresyon döneminin süresi ise en az 6 aydır.
Bipolar Bozukluk Tedavisi
Bipolar bozukluk hastalığının net bir tedavisi yoktur. Yalnızca bipolar bozukluğunun tedavisi ilaç tedavilerini ve bazı önerileri kapsamaktadır. Önerilerden bazıları aşağıdaki gibidir:
- Yakın çevrenizle iyi sosyal ilişkileri kurabileceğiniz bir ortam oluşturmak
- Uyku düzenini sağlıklı bir şekilde sürdürmek
- Zararlı uyuşturucu ve alkol tüketiminden uzak durmak
- Düzenli egzersiz yapmak
- İş ve özel hayatınızda stresi azaltacak etkinliklerle meşgul olmak
- Sağlıklı beslenmek
- Öfke kontrolüne karşı öfkeyi kontrol etmek
Ayrıca günlük duygu durumunu kontrol etmek bipolar bozukluk hastaları için manik depresif dönemlerinde önemli rol oynamaktadır. Bipolar hastası birey, öz farkındalığını sağlayarak kendini mani ya da depresif dönemlerinde daha sağlıklı kararlar almaya teşvik edebilir. Hastalığın tetikleyici faktörlerini ve uyaranları bilmek bipolar hastası için daha sağlıklı karar vermesine neden olabilir.
Kaynakça ve İleri Okuma:
- Seifuddin F, Mahon PB, Judy J, Pirooznia M, Jancic D, Taylor J, Goes FS, Potash JB, Zandi PP. Meta-analysis of genetic association studies on bipolar disorder. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet 2012; 159: 508-18. (1)
- Howland & Thase, 1999; Southwick ve diğerleri, 2005 (2)
- Goodwin & Jamison, 2007 (3)
- Johnson ve diğerleri 2009 (4)
Yazar: Cabir TOPO