Bir Narsistin En Ölümcül Silahı ve Bir Empatla Yarattığı Kimyanın Nedeni
Narsistler, çoğu zaman vicdan yoksunudurlar; bu yüzden onlarla mücadeleye girmek, silahlı bir kavgaya bıçak getirmek gibidir. Kötüye kullanmayı ve zülmetmeyi kendine meşrulaştıran bir narsist, karşılık verdiği için suçlu hisseden vicdanlı birini kolayca hırpalayabilir. Suçluluk duygusu, sorumluluk duygusunun ve kendinden şüphe etme hissinin sürdürülmesini sağlar; çoğunlukla vicdan sahibi kişiyi teslim olmaya iter. Peki o zaman bir insan, bir narsiste karşı, nasıl adil bir mücadele yaratabilir ? Bunun en etkili yolu bir narsistin en ölümcül silahını, yansıtmalı özdeşimi (projektif identifikasyonu) anlamak ve etkisiz hale getirmektir.
Nadiren yaptığı bir iş için pişmanlık duyduğu olsa da bir narsistin ne kadar adaletsiz, sinsi ve kötü niyetli olabileceği gerçekten inanılmazdır. Kolayca saptırarak, çarpıtarak, ve yansıtarak bir narsist kendi gerçeklik algısıni değiştirir, kendisini hesap vermekten kurtarırken aynı zamanda başkasını suçlar. Bilinçdışı savunma makenizmaları dizisi egosunun etrafındaki bir güç alanı gibi işler; onu pişmanlık, anlayış, iç gözlem ve hesap verebilme gibi derin ve samimi his durumlarından alıkoyar. Böylece hiçbir zaman hatalı olamazmış gibi davranır.
Bazen, köşeye sıkıştığını düşündüğünde, narsist içten gelen bir pişmanlık hissediyormuş gibi davranır. Fakat bu durum manipüle ettiği insanın güvenini geri kazanmak için bir tuzak olabilir. Ayrıca, mağdur duruşu sergilemek, narsiste suçlu görünümü ile başkalarını kontrol etme hususunda yardımcı olur.
Yansıtmalı özdeşim, bir narsistin cephaneliğindeki en güçlü düzeneğidir. Psikolojik olarak bir narsisti bir empata zincirleyen, o zehirli kimyayı yaratan, şey budur. Yansıtmalı özdeşimin birinci bileşeni olan yansıtmakendi kabul edilemez niteliklerini dışarıda bırakmanın ve başkasına atfetmenin bilinçsiz sürecini tanımlamak için kullanılan psikanalitik bir terimdir. Mesela gündelik hayatında kaba davranan bir kişinin başkasına kaba demesi gibi. Bu kişi sahip olduğu bir özelliği kendinde görmez, ancak başkalarında algılar. Narsistler bu savunma düzeneğini düzenli olarak kullanırlar. Örneğin, çift danışmanlığında, sıklıkla bir narsistin partnerine narsist ‘tanısı koyduğunu’ duyduğum olur.
İkinci bileşen olan özdeşimise empatın işidir. Bir empatın anlayış, iç gözlem, içten pişmanlık, hesap verebilirlik ve empati gibi derin duygulara erişimi otomotik olarak narsistin katı savunuculuğunu azaltır. İçten gelen kabiliyetlerin çoğu egoda bir rahatsızlık hissine neden olur; bu demektir ki, kimin derinden gelen duygulara erişimi varsa onun güçlü bir egosu vardır. Bahsedilen hal, daha az olan savunma yapılarının aktif hale getirilmesini gerektirir. Bu ‘paylaşımcı mizacın‘ bir sonucu olarak empat, farkına varmadan narsistten gelen yansıtmaları zapt eder ve bilinçsizce bunları şahsına tanımlar. Narsist kendi utanç verici özelliklerini empata yansıtırken empat aynı zamanda utanç, anlamsızlık ve acziyet hisseder.
Bütün bu duygular; empatta, muazzam bir miktarda kendinden şüphe etme hissiyatı yaratır. Bunu, empatın narsist tarafından ortaya konulan çarpıtmalara inanmaya açık hale gelmesi ve zamanla ilişkideki sorunların nedeni olduğuna ikna olması süreci izler. Böylelikle kontrol narsiste geçmeye başlar. Narsist empatın kendisine verdiği güçten faydalanır; empatı soyutlamaya yönelik manevralarını yoğunlaştırır. Sonuçta bu durum, empatın arkadaş, aile ve iş ilişkileriyle çekişmesine yol açar. Devam eden süreçte, empatın benlik duygusu yavaşça yıpranır, destek sistemi sönmeye ve narsiste bağlıymış gibi hissetmeye başlar. Yani yansıtmalı özdeşimin ölümcül döngüsüne hapsolur.
Yansıtmalı özdeşim zinciri, empatın bu bilinçsiz dinamiğin farkına varmasıyla kırılır. Bir kez bu sinsi psikolojik düzenek aydınlatıldığında empatın bu farkındalığı onu narsistin kendi kimliğiyle alakalı çarpıtmalarından kurtarır. Benlik duygusunun kaybolan unsurlarını geri kazandıktan sonra bir empat narsistle arasına boşluk koymaya başlar ve kişisel bağımsızlığı için çaba gösterme gücünü kendinde bulur. İlişkideki gerekli uzaklığı sağlanmış olan empat artık narsistin yansıtmalarından uzakta güvendedir.
Kaynakça ve İleri Okuma:
- Psychology Today, 2019
Çeviri: Ayşe Ecem USLU