Yeme Bozukluğu Nedir ?
Yeme bozukluğu kişinin iç dünyasında yaşadığı korku ve karmaşaya dışsal bir çözüm getirme çabasıdır. Hem biyolojik hem psikososyal (Bkz: Toplumsal önyargılar, aile içi problemler, değersizlik, kimlik karmaşası…) nedenlerden kaynaklı ortaya çıkabilir. Bu bozukluklar içinde anoreksiya nervoza, bulimiya nervoza, tıkanırcasına yeme bozukluğu gösterilebilir. Genellikle ergenlik döneminde belirti göstermeye başlar fakat nadiren de olsa geç çocukluk ve yetişkinlik döneminde de ortaya çıkabilir.
Yemek Bozukluğunun Nedeni Nedir ?
Yeme bozukluğunun nedeni içerisinde sosyal statü, dini inanış ve meslekte etkilidir. Farklı kültürlerde güzellik algısı da farklı olabileceğinden bozuklukların yayılma oranı da birbirinden farklıdır. Düşük benlik algısı, mükemmeliyetçilik, ergenlik döneminde görülen aile içi iletişim problemleri, değersizlik, kimlik karmaşası, depresyon gibi faktörler bozukluğun ortaya çıkmasına neden olur. Her yaşta ve cinsiyet ayrımı olmaksızın görülen bu bozukluk kadınları daha fazla etkilemekle birlikte son 10 yılda erkeklerde görülme oranı 2 katına çıkmıştır. Amerika’da 10 milyon kadının ve 1 milyon erkeğin bu bozukluklardan birine sahip olduğu bilinmektedir.
Yeme Bozuklukları Nasıl Önlenebilir ve Nasıl Tedavi Edilebilir ?
Çocuklarda yeme bozukluğunun oluşumunu önlemek için yapılması gereken birden fazla şey vardır. Bunlardan bazıları:
- Sağlıklı beslenmeye teşvik etmek
- Abur cuburdan uzak tutmak
- Fiziksel aktivitelere yönlendirmek
- Beden algısının kişilikle özdeşleştirilmemesi gerektiğini göstermek
- Kendilerine saygı duymalarını sağlamak
- Özgüven aşılamak
Fiziksel ve psikolojik sağlık doğru orantılı şekilde birbirini etkilediğinden yeme bozukluklarını tedavi ederken iki yönlü yaklaşmak gerekir. Mesela, anoreksiya nervoza tedavisinde besin takviyesi yapılarak fiziksel kaybın en aza indirilmesi aynı zamanda da terapi ile kişinin yemek ve beden algısı değiştirilmelidir. İki yönlü yaklaşılmadığı takdirde tedavi edilmesi çok zordur çünkü fiziksel olarak çok etkili olmasına rağmen psikolojik sorunlardan kaynaklı ortaya çıkmaktadır.
Anoreksiya Nervoza Nedir ve Nasıl Tedavi Edilebilir ?
Anoreksiya nervoza kişinin bir şeyler yemeyi, vücut ağırlığı sağlığını tehdit edecek düzeye gelene kadar azaltması durumudur. Yetişkinlerde beden kitle endeksi 18.5’ten daha düşük hale gelir. Fiziksel birçok bozulma görülür bunlara örnek olarak böbreküstü bezlerinde ve hormon salınımında bozulma, aşırı kabızlık, ishal, cilt kuruluğu, kalp ritminde bozulma, adet kesilmesi, ve düşük kan basıncı gösterilebilir. Bazı anoreksik bireyler insanların önünde yemek yiyebilir (bulimiklerin aksine) ancak daha sonra kusmaya kendilerini zorlarlar veya ishal yapıcı ilaçlar (laksatif) alırlar. Çok fazla egzersiz yaparlar. Bir deri bir kemik olsalar dahi kendilerini şişman görürler bu da beden imgelerinin bozuk olduğunu gösterir. Tedavi için kilo kaybı çok ciddi ölçüdeyse hastaneye yatmak gerekebilir. Psikoloğun uygun gördüğü terapi şekliyle eş zamanlı olarak ilaç takviyesi de yapılabilir. Bütün psikolojik rahatsızlıklar içerisinde ölüm oranı en yüksek olan bozukluktur.
Bulimiya Nervoza Nedir ve Nasıl Tedavi Edilebilir ?
Bulimiya nervoza kişinin tıkanırcasına yeme (bir anda çok fazla besini kontrolsüzce tüketme) durumundan sonra kilo almaktan kaçınmak için uygun olmayan yöntemler kullanma durumudur. Genelde genç ve başarılı kadınlarda görülür. Kilo almamak için kusma, uzun süreli sağlıksız diyet, aşırı egzersiz davranışı gösterirler. Anoreksiyadan farkı bulimik bireyler dışarıdan bakıldığında fark edilmesi çok zor insanlardır yani normal kilodadırlar ve aşırı kalori tüketirler. Diş çürükleri, yorgunluk, kalp damarlarında sorunlar, saç dökülmesi, tırnak kırılması yaygın görülen fiziksel sorunlardır. Tekrarlayıcı bir bozukluktur bu yüzden tedavisinde ilk olarak bu tekrarı yok etmek gerekir. Farklı terapi yöntemleri kullanılarak düşünce tarzını (bilişsel çarpıtma ve ya hep ya hiç tarzı düşünce) değiştirmek gerekir. Anoreksiya tedavisine çok benzerdir ek olarak antidepresan kullanımı ve seratonin düzeyini etkileyen ilaçlar kullanılabilir.
Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu Nedir ve Nasıl Tedavi Edilebilir ?
Tıkanırcasına yeme bozukluğu bulimiyadaki ile aynıdır ancak birey tıkanırcasına yedikten sonra kilo almaktan kaçınmak için kusma ve laksatif kullanımı gibi davranışlar göstermez. Bu kişiler çok hızlı ve çok sık yerler. Genelde yalnız oldukları zamanları seçerler buna “closing eating” adı verilir. Ortaya çıkarttığı sorunlar arasında obezite, diyabet, hipertansiyon vardır. Hatta bu hastalık kansere bile neden olabilir. Tedavisi anoreksiya ve bulimiyadaki gibidir. Bundan farklı olarak bu kişilerin önce diyet yaparak vücut endeksini sağlıklı seviyeye getirmeleri gerekir.
Yazar: Beste CİN