Paylaşılmış psikotik bozukluk, paylaşılmış sanrı bozukluğu ve çift hastalığı adıyla da patolojik açıdan bilinen sık rastlanmayan bir bozukluktur. İlk olarak 1860 yılında Baillarger hastalığı sonucunda kan bağı olan iki bireyin aynı nedenler ile hastaneye ulaşmalarıyla ortaya çıkmıştır. 1873’de Lasègue ve Falret tarafından sözel ve 1877’de ise yazılı olarak tanımlanmıștır. Bu sendrom için belirtilen adlandırmalardan en çok bilinenler arasında folie à deux yer alır. Folie à deux‘un kelime anlamı iki veya daha fazla kişinin paylaştığı deliliktir. Manipüle eden birey için aktif, manipüle edilen için pasif terimleri kullanılmıştır. Paylaşılmış psikotik bozukluklar ilişki psikozu,ikiz delilik olarak da adlandırılmıştır. Bu adlandırmalar sonrasında 1942 yılında Gralnick bu süreci ilişki psikozu olarak belirleyip, normal dışı davranışların kişiden kişiye aktarılması olarak tanımlamıştır.
Paylaşılmış Kişilik Bozukluğu (Folie à Deux)’nun Alt Tipleri
- Folie à quarte:En çok rastlanılan tiptir.Psikotik birey hastalığını kabullenir.
- Folie communiquée:Hastanın,yoğun sanrılarını paylaşma isteği duyduğu ve bu istekle beraber yeni sanrılar oluşturduğu tiptir.
- Folie simultanée:Hastalığın iki kişide de aynı zamanda fakat birbirlerinden bağımsız olarak belirdiği tiptir.
- Folie induite:Psikotik bireyin kendi sanrılarına ek olarak başka hastaların da sanrılarını eklediği tiptir.
Paylaşılmış Psikotik Bozukluğu Etyolojisi
Paylaşılmış psikotik bozukluğun etyolojisini içeren koşullar arasında kalıtım,biyolojik ve çevresel faktörler yer alır. Kalıtım faktöründe aile içindeki psikoz gen yakınlığının gözardı edilmemesi önemlidir ve kan bağı söz konusu olmamalıdır. Sebebi kan bağında hastalığın açıklanamaması durumudur.Biyolojik etmenler,yaşlılarda bu rahatsızlığın görülmesi üzerinde belirlenmiştir. Çevresel faktörler ise yaşantının kapalı ortamlarda sürdürülmesi sonucu paranoid tepkileri doğurur. Bunun yanısıra disiplinli-baskın aile bireyleri de çevresel faktörler için sağlam sebepler arasındadır.
Paylaşılmış Psikotik Bozukluğu’nun Tanısal Ölçütleri
- Sanrılar, sanrı yaşayan kişilerle kurulan yakın ilişkiler sonucunda gelişim gösterir.
- Bireylerin bu sanrıyı taşıyabilmek için birlikte uzun süre yaşamış olmaları.
- Sanrının oluşumunu yansıtma yönlendirdiği için kişide oluşmaya başlayan sanrı, karşısındaki bireyin sanrısına benzer.
- Bireylerin sanrılarını kabullenmeleri,benimsemeleri ve paylaşımda bulunmaları.
Paylaşılmış Psikotik Bozukluğu’nun Tedavi ve Yöntemleri
Psikotik bireylerin paylaşılmış psikotik bozukluğunun üstesinden tek başlarına gelmeleri oldukça zordur. Aile desteği bu süreçte onlar için mühimdir. İşte paylaşılmış psikotik bozukluğunun tedavisinde önemli olan faktörler:
- Her tedavi sürecinde olduğu üzere, öncelikle psikozlu birey tanınmalıdır.
- Hastalar birbirlerinden uzaklaştırılmalıdır.
- Doktor tavsiyesi ve gözlemi içerisinde antipsikotik ilaçlar kullanılmalıdır.
- İlaç tedavisine ek olarak psikoterapi çeşitleri de psikotik bireylerde uygulanabilir.
- Tedavi sürecinde kontrolün sağlanabilmesi için alkol kullanımına son verilmelidir.
Yazar: Selen SAYIS